به گزارش کبری سعادتی خبرنگار همشهری ؛

اردبیل، بعد از تهران، دومین استان در تعداد بالای جرائم مالی غیرعمد است. این مساله باعث تراکم زندانیان مالی در ندامتگاه‌های اردبیل شده است. اما در زمینه آزادسازی زندانیان جرائم غیرعمد هم این استان دارای رتبه برتر کشوری است. در این میان، ستاد دیه تکیه‌گاه بزرگی برای زندانیان مالی به شمار می‌رود. مسئولان این ستاد برای زندانیان و خانواده‌هایشان دنبال چتر حمایتی می‌گردند. 

اگرچه کمک مالی برای آزادسازی زندانیان پسندیده است، برخی کارهای دیگر هستند که تاثیرات ماندگار در رفع مشکلات زندانیان دارند. از جمله این کارها عملکرد برخی کارگاه‌ها و شرکت‌های تولیدی برای تامین نیروهای مورد نیاز خود از بین زندانیان جرائم غیرعمد است. این اقدام کارگاه‌‌ها برای اشتغال زندانیان آزاد‌شده ستودنی است و به تاکید مسئولان، تاثیر بسزایی در عدم ارتکاب به جرم مجدد از سوی زندانیان دارد. 

بازگشت امید

«محمد» ۳۴ ساله که ۲ سال و نیم است به جرم چک برگشتی در زندان است، می‌گوید: نزدیک یک سال است که در این کارخانه مشغول به کار شده‌ام و خدا را شکرگزار هستم که با وجود بودن در زندان، توانسته‌ام برای خانواده‌ام درآمد کسب کنم.وی می‌افزاید: من ۲ فرزند دختر دارم و برای خانواده‌ام سخت بود که سربار دیگران باشند. جا دارد از مسئولان ذی‌ربط و مخصوصا مدیرعامل این شرکت که به ما اعتماد کردند و نانی در سفره خانواده ما گذاشتند، تشکر کنم.

محمد بیان می‌کند: نام زندان به خودی خود سنگین است و اگر دغدغه مالی و نگرانی معیشت خانواده‌ات را هم داشته باشی، تحمل حبس صدچندان می‌شود. اما، خدا را شکر، با این امکانی که برای ما فراهم شده، اندکی از دغدغه‌مان کاسته شده است. از طرف دیگر، در زندان کلاس‌های مختلف آموزشی هم برگزار می‌شود و علاوه بر سرگرمی، می‌تواند به حرفه‌آموزی زندانیان هم کمک کند. اما با اشتغال می‌توانیم غرور خود را به عنوان یک سرپرست خانواده حفظ کنیم و بیش از این شرمنده آنها نباشیم.

بعد از آزادی درد بیکاری ندارم

«علی» ۲۶ ساله نیز که بازاری ورشکسته است و به خاطر چک‌های برگشتی در زندان حضور دارد، اظهار می‌کند: ۴ ماه پیش فرم درخواست کار را پر کرده بودم و با درخواستم موافقت شد. مبلغ محکومیت من ۱۵۰ میلیون تومان است و با حقوق دریافتی خود تصمیم دارم بخشی از بدهی‌هایم را بپردازم.وی که از اشتغال خود احساس رضایت می‌کند، ادامه می‌دهد: از این‌که روزهایم در زندان به بطالت نمی‌گذرد، قدردان مسئولان استانی و مدیرعامل این شرکت هستم. تحمل دوران سخت محکومیت با کار آسان‌تر شده است و خوشحالم که بعد از آزادی دغدغه کار نخواهم داشت.

رونق چرخ تولید با اشتغال محکومین

شرکت اندیشه‌سازان صنعت پلیمر همان واحد تولیدی است که اقدام به استخدام زندانیان برای تامین نیروی کاری خود می‌کند. این شرکت که سال ۸۹ تاسیس شده، با وجود رونق تولید در ابتدای راه‌اندازی، پس از چند سال (سال ۹۶) به مشکل برخورد و نقدینگی کم باعث تعطیلی کارگاه و ورشکستگی آن شد. مدیرعامل این شرکت می‌گوید: در کمیته قضایی مشکلات این واحد تولیدی حل و فصل و قفل کارخانه باز شد و با دستور «ناصر عتباتی» دادستان وقت اردبیل بزرگ‌ترین اتفاق در این کارخانه به وقوع پیوست و کارخانه‌ای که کد پتروشیمی‌اش مسدود و تعطیل شده بود، کار در آن به صورت سه‌شیفته آغاز شد. 

«افشین مهاجری اول» با بیان این‌که اگر حمایت‌های مسئولان استانی در کمیته قضایی نبود من هم به سرنوشت محکومان جرائم غیرعمد مالی دچار می‌شدم، اظهار می‌کند: اشتغال محکومان جرائم غیرعمد یک اتفاق خوب است. در یک اقدام خوب و خداپسندانه با هماهنگی مسئولان مربوطه تصمیم گرفتیم تمام نیروی کار این کارخانه را از بین محکومان جرائم غیرعمد انتخاب کنیم و از سوی دادستان وقت دستور بستن قرارداد صادر شد.

وی می‌افزاید‌: هم‌اکنون در این کارخانه ۲۷ نفر کار می‌کنند. از این تعداد یک نفر مدیرعامل، یک نفر عضو هیات‌مدیره و ۲۵ نفر دیگر نیز از محکومان جرائم غیرعمد هستند که چهار نفرشان دوران محکومیت خود را سپری کرده‌اند و همچنان به کار در اینجا ادامه می‌دهند. 

نیاز به فرهنگ‌سازی و اعتمادسازی

این فعال صنعتی با اشاره به این‌که نیروی کار این کارخانه از رده‌های سنی مختلف و با تجربه کاری متفاوت هستند، بیان می‌کند: این افراد بیشتر از افراد عادی برای کار دل می‌سوزانند و بیشتر قدر درآمد خود را می‌دانند.

وی با بیان این‌که شعار من این است «انسان با زندان یک قدم فاصله دارد و برای هر کسی ممکن است این اتفاق بیفتد»، تاکید می‌کند: دیدگاه من در مورد اشتغال محکومان جرائم غیرعمد کاملا مثبت است و ای کاش این مساله در جامعه نهادینه شود. البته از طریق رسانه‌ها می‌توان به فرهنگ‌سازی در این زمینه اقدام کرد تا بین مردم جا بیفتد. 

مهاجری اول می‌گوید: تا پایان امسال ۱۰۰ نفر را نیز جذب می‌کنیم چراکه این شرکت ظرفیت لازم برای ۱۶ خط تولید را دارد. می‌توانیم در هر شیفت کاری ۳۰ نفر را جذب کنیم. در جذب نیروی جدید نیز اولویت اول‌ ما محکومین جرائم غیرعمد هستند چراکه معتقدم سفره‌ای باز شده و چه خوب است که افراد نیازمند روزی‌خور آن باشند. وی به نحوه استخدام زندانیان جرائم غیرعمد اشاره می‌کند و می‌افزاید: آگهی استخدام می‌زنیم و متقاضیان خودشان مراجعه می‌کنند. پس از آن، نماینده بنیاد تعاونی زندانیان اعلام آمادگی و قاضی زندان نیز زندانیان را تایید می‌کند. 

آنها یک هفته به صورت آزمایشی کار می‌کنند و در صورت صلاحدید، جذب می‌شوند. همچنین استخدام زندانیان از سوی هیات‌مدیره تایید می‌شود. این کارفرما با بیان این‌که نفرات نظارتی ما سختگیرند، می‌گوید: با وجود حساسیت هیات نظارت به ساعت کاری، ترک کار و انضباط کاری، ما از این نیروهای کار راضی هستیم و حضور این افراد به زندگی ما برکت داده است.

مهاجری اول با اشاره به حمایت سرسختانه رئیس دادگستری اردبیل و رئیس کمیته قضایی از واحدهای تولیدی ادامه می‌دهد: فعالیت مجدد این شرکت و از رکود درآمدن واحدهای تولیدی نتیجه دقت و خوشفکری این مسئولان است و همین شاخصه‌هاست که آنها را از دیگر مسئولان متمایز و برجسته کرده است.

افزایش آزادسازی زندانیان از سوی ستاد دیه

ستاد دیه نیز از دیگر حامیان زندانیان جرائم غیرعمد است و بنا به گفته مسئولان، کمک‌های ستاد دیه در اردبیل سیر صعودی دارد. مدیر نمایندگی ستاد دیه استان اردبیل می‌گوید: ستاد دیه استان در سال گذشته ۲۸۴ نفر زندانی غیرعمد و مالی آزاد کرده که کل محکومیتشان حدود ۷۰ میلیارد تومان بوده است. «کریم‌الله محبوبی» عنوان می‌کند: امسال ۶۲ نفر زندانی غیرعمد و مالی آزاد شده‌اند که کل محکومیتشان ۱۳ میلیارد تومان بود و از این تعداد ۳ میلیارد تومان گذشت شاکیان، ۷ میلیارد تومان تقسیط پرونده و بقیه تسهیلات بانکی و کمک‌های مردمی بلاعوض ستاد دیه استان و ستاد دیه کشور بوده است. 

محبوبی با بیان این‌که ۲۱ نفر زندانی حوادث رانندگی و کارگاهی در استان داشتیم، اظهار می‌کند: آمار زندانیان تصادف در استان در سال جاری به صفر رسیده است که در نوع خود در تاریخ استان بی‌سابقه است. وی با بیان این‌که ما بیشتر به کیفیت کار توجه می‌کنیم، می‌افزاید: هدف ما این است که زندانیانی که واقعاً مستحق هستند شناسایی و آزاد شوند و استان اردبیل در آزادسازی زندانیان جرائم غیرعمد به نسبت جمعیت در سال‌های اخیر رتبه برتر داشته است. با توجه به آمارها طی سال‌های اخیر با توجه به وضعیت نامناسب اقتصادی، میانگین بدهی مردم افزایش یافته است. 

محبوبی با بیان این‌که استان اردبیل بعد از استان تهران بیشترین آمار جرائم غیرعمد مالی را دارد، می‌گوید: باوجود مشکلات اقتصادی، حوادث طبیعی، افزایش قیمت سکه و… حرکت‌های خوبی در اردبیل اتفاق افتاده و استان اردبیل به نسبت جمعیت طی چند سال اخیر در ردیف استان‌های برتر قرار گرفته است. شهرستان‌های خلخال، سرعین، نمین، کوثر، پارس‌آباد و بخش‌های هشتجین، انگوت، هیر، ثمرین و جعفرآباد هم رتبه‌های برتر را به خود اختصاص داده‌اند. 

چه کسانی در اولویت آزادسازی هستند؟

مدیر نمایندگی ستاد دیه درباره اولویت آزادسازی زندانیان اظهار می‌کند: زندانی درخواست می‌دهد و مددکار و رئیس زندان تأیید می‌کنند. سپس مدارکشان جمع‌آوری و در نهایت پرونده به ستاد دیه انتقال داده می‌شود. مستحق بودن یا نبودن زندانیان از سوی گروه تحقیق بررسی و مشخص می‌شود. شرایط تمامی پرونده‌ها برای ما اولویت دارد و به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرد.  

محبوبی ادامه می‌دهد: البته در شیوه‌نامه ما شرایط خاصی هم وجود دارد. خانواده‌های درجه یک شهدا و آزادگان، جانبازان ۲۵ درصد به بالا و معلولان ۴۰ درصد به بالا، بانوان بی‌سرپرست، نوجوانان و جوانان زیر ۱۸ سال، بیماران صعب‌العلاج و مردان ۶۵ سال به بالا در اولویت هستند. 

برخی زندانیان؛ قربانی اعتماد و ناآگاهی

اقدامات ستاد دیه در اردبیل در حالی کمک‌حال زندانیان جرائم مالی است که برخی از آنها حتی از روند تشکیل پرونده و درخواست برای برخورداری از حمایت‌های ستاد دیه خبر ندارند. مددکار اجتماعی و عضو گروه تحقیق ستاد دیه در این باره اظهار می‌کند: ما پس از بررسی وضعیت زندانیان، خانواده‌های افراد مستحق را به انجمن حمایت از زندانیان و کمیته امداد امام خمینی‌(ره) معرفی می‌کنیم تا از این طریق خانواده‌های زندانیان حمایت شوند. 

«عیسی عباسیان» به جایگاه ویژه مشاوره در این کار اشاره می‌کند و می‌گوید: بعضی در زندان هستند و حتی نمی‌دانند باید تشکیل پرونده بدهند و در کنار این کار مشاوره‌های دیگر برای راحت‌تر قبول کردن وضعیتشان و همچنین کاهش آسیب‌های اجتماعی نیاز است که زندانیان مشاوره شوند. 

عباسیان با بیان این‌که هر هفته سه‌شنبه‌ها به زندان مراجعه می‌کند و به صورت رودررو و داخل بند با زندانیان صحبت می‌کند، می‌گوید: ما سعی می‌کنیم گوش شنوایی داشته باشیم و از نزدیک در جریان مشکلات زندانیان قرار بگیریم و بعد بر اساس جمع‌بندی اطلاعات پرونده تشکیل دهیم. بعد از تحقیق و بررسی شاکی‌های پرونده را دعوت می‌کنیم و شرایط زندانیان را توضیح می‌دهیم و قانعشان می‌کنیم که با زندانی شدن این افراد مشکلات این پرونده به قوت خود باقی می‌ماند و سپس اغلب شاکی‌ها با رضایت خود از تمام یا قسمتی از حق و حقوق خود گذشت می‌کنند. 

این مددکار ستاد دیه عنوان می‌کند: برای بهبود وضعیت زندانی‌ها در داخل زندان دوره‌های مختلفی چون کلاس‌های فنی و حرفه‌ای و آموزشی برگزار می‌کنیم. وی به نقش رسانه‌های اجتماعی در آگاه‌سازی مردم نیز اشاره و بیان می‌کند: رسانه‌های ملی و محلی باید در برنامه‌ها و اخبار خود جایگاهی را هم به آگاه‌سازی مردم در زمینه‌هایی چون استفاده درست از چک و سفته یا امضا کردن پشت چک یا ضمانت و… داشته باشند چون در میان زندانیان هستند کسانی که قربانی اعتماد یا ناآگاهی در زمینه‌های مذکور شده‌اند. 

همکاری ادارات و سازمان‌هایی چون آموزش و پرورش و بهزیستی و صدا و سیما و… با اداره کل زندان‌ها و ستاد دیه بیش از پیش احساس می‌شود و لازم است در این مورد اقدامات اساسی انجام شود. 

اقدامات ابتکاری

معاون امور اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اردبیل هم می‌گوید: در این دو سه سال اتفاقات خوبی رخ داد و ما توانستیم در مناسبت‌های مختلف از جمله ماه محروم بخشی از هزینه‌های نذری مردم را به سمت آزادسازی زندانیان جرائم غیرعمد سوق دهیم. 

«یوسف خدادادی» به اقدامات ابتکاری انجام‌شده در استان اشاره می‌کند و می‌افزاید: با فرهنگ‌سازی صورت‌گرفته از سال گذشته مردم بخشی از هزینه‌های افطاری و هزینه‌های ختم اموات خود را به آزادسازی زندانیان اختصاص می‌دهند و امیدواریم این کار نیک ادامه‌دار باشد.

وی با اشاره به بالا بودن آمار جرائم مالی غیرعمد در استان عنوان می‌کند: با توجه به وضعیت نامناسب اقتصادی در استان ۲۰ درصد زندانیان ما محکومان مالی هستند که میانگین کشوری آن ۹ درصد است. در حال حاضر ۵۷۰ نفر از زندانیان جرائم غیرعمد در اردبیل چشم‌انتظار یاری خیران و آزادی از حبس هستند تا با بخشودگی جرائم مالی و پرداخت بخشی از بدهی‌ها به آغوش خانواده‌های خود بازگردند.

یک امتیاز ستاد دیه برای هر زندانی

رئیس گروه تحقیق ستاد دیه استان می‌گوید: پرونده‌هایی که از زندان به ما ارجاع داده می‌شوند از سوی محقق ستاد دیه به صورت میدانی مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرند.   «اکبر عبدی» می‌افزاید: بعد از تحقیق در مورد موقعیت اجتماعی، وضعیت مالی و سوابق کیفری پرونده‌شان در هیأت‌امنای ستاد دیه بررسی می‌شود و در صورت مستحق بودن در مورد نحوه مساعدت به آنها تصمیم‌گیری می‌شود.  

عبدی با بیان این‌که فلسفه وجودی ستاد دیه رسیدگی به جرائم غیرعمد است، اظهار می‌کند: کسانی که اموال و دارایی دارند به آنها کمک تعلق نمی‌گیرد، بلکه کمک شامل افرادی می‌شود که دستشان از همه جا کوتاه است و ما بر اساس تحقیق خود به صورت مستند به این امر واقف می‌شویم. ما شاکی‌ها را دعوت می‌کنیم و وضعیت زندانی را به آنها توضیح می‌دهیم. اطلاعاتی را که از طریق تحقیق به دست آورده‌ایم مطرح می‌کنیم، معمولاً شاکی‌ها هم با شرایطی رضایت می‌دهند. 

عبدی بیان می‌کند: مبلغی را شاکی‌ها گذشت و مبلغی را خیران تقبل می‌کنند. بقیه مبالغ را هم از طریق دریافت وام از بانک‌ها حل می‌کنیم. اما مساله مهم این است که بیش از ۹۰ درصد شاکی‌ها بعد از گرفتن قسمتی از مبلغ گذشت می‌کنند و رضایت می‌دهند.  این مسئول با بیان این‌که در سال‌های اخیر مشاوره بین مردم جا افتاده است، عنوان می‌کند: سال گذشته ۵۷۱ مورد سازش داشتیم و امسال نیز ۲۱۰ پرونده در دست بررسی داریم که از این تعداد ۲۵۰ مورد منجر به آزادسازی شده و قسمتی از بدهی‌های بقیه پرونده‌ها را نیز حل کرده‌ایم.